Nguyên hình Nữ Chúa trên ngày phù
du
Bùi Văn Nam Sơn
Chấn Hùng đại ca
nhã giám,
Mùa xuân đi chơi miền
cỏ thơm. Tả cảnh ấy, danh
họa không cần vẽ đồng cỏ thơm
lẫn người du ngoạn mà chỉ vẽ đôi cánh
bướm rập rờn quấn quít quanh chân ngựa ngát
hương đang lững thững trở về. Nằm
nhà, lại được hân hạnh cho thưởng thức
trước bài du ngoạn Thanh Hoa Trì của đại ca, đệ
thấy mình là cánh bướm…
Em từ sử
lịch thuyền quyên
Tây Thi Việt
nữ diện tiền Quý Phi
Tây Hồ
Tây tử tương nghi
Đạm
trang nùng mạt Dương Phi não nùng
Tại sao Đoàn
Quỳ dịch tuyệt vời Bài
Tựa truyện Kiều của Chu Mạnh Trinh (“Giả
thử ngay khi trước Liêu Dương cách trở…”) mà lại
(cố tình?) không dịch một câu cũng tuyệt vời
trong bài (lấy tứ từ một bài thơ của Tô Tử):
“Tham bắc bộ chi phong tao, tiếu đề diệc vận;
thiện Nam triều ư phấn đại, nùng đạm
tương nghi” (có cái phong nhã của gái Bắc phương,
khóc cười đúng điệu; sành sỏi nét phấn
son của gái Nam triều, đậm nhạt đều xinh),
khiến Bùi Giáng thấy tiếc mà nhắc lại? Đoàn Quỳ không nỡ dịch? Bùi Giáng không nỡ bỏ? Đó là chỗ kỳ
tuyệt mà họ Bùi gọi là “bất khả tư nghì !” của những tay thượng thủ.
Rồi còn Tản Đà nữa!
Nhắc đến Tản Đà, Bùi Giáng viết mấy câu
ngắn gọn: “Nếu Tiên sinh còn sống, ắt tại hạ
xin được phép cùng tiên sinh nhậu nhẹt một trận
lu bù. Thơ của Tiên sinh làm, chẳng có chi
xuất sắc. Nhưng bản dịch “Trường Hận Ca” của
Tiên sinh quả thật là vô tiền khoáng hậu”.
Nguyên tác viết: “Dương
Gia hữu nữ sơ trưởng thành” là… kê khai lý lịch,
cho biết nàng đang ở… tuổi teen. Tản Đà chơi
một câu: “Nhà Dương có
gái mới choai”! Choai choai mà “lạ gì của tuyết đông
ngọc đúc”! Lạ gì việc ông thầy thuốc đạo
mạo bỗng chốc méo mó nghiệp nghề kiểm tra kỹ
lưỡng “ba vòng” nhân trắc học! Nguyên tác viết:
“Vân mấn hoa nhan kim bộ dao, phù dung trướng
noãn độ xuân tiêu”. Qua tay Tản Đà
thành:
“Vàng nhẹ bước lung lay tóc mái
Màn phù dung êm ái đêm xuân”
“Tóc mái”?
là “mái tóc” đảo trang cho hợp vận?
Không! Chỉ có thể là tóc… mái của gái choai, chứ không
thể là mái tóc vô duyên của một chàng đực rựa!
Quy lai trì uyển giai y cựu
Thái Dịch phù dung Vỵ Ương
liễu;
Phù dung như diện liễu như mi…
Cảnh xua dương
liễu, phù dung
Vị
Ương, Thái Dịch hồ cung vẹn mười
Phù dung
đó, mặt ai đâu tá ?
Mày
liễu đâu ? Cho lá còn như…
“Cho lá còn như”? Câu thơ chặt mà… lỏng, cổ kính
mà hiện đại, dư vang bất tuyệt…
Trì trì chung cổ
sơ trường dạ
Cảnh cảnh tinh hà dục thự
thiên
Tiếng
canh tối tùng tùng điểm trống
Năm canh
dài chẳng giống đêm xưa
Sông Ngân
lấp lánh sao thưa
Trời
như muốn sáng, sao chưa sáng trời ?
Câu tường thuật hay lời thở than, bức rức?
Đến
mấy câu này nữa thì thật là sơn cùng thủy tận:
Lãm y thôi chẩm khởi bồi hồi
Châu bạc ngân bình di lý khai
Vân kết bán thiên tân thuỵ giác
Hoa quan bất chỉnh há
đường lai
Cầm áo
dậy thẩn thơ buồn bực
Vén rèm châu
bình bạc lần ra
Bâng khuâng
nửa mái mây tà
Thềm cao
xuống chiếc mũ hoa lệch đầu…
Sau
khi bàng hoàng “mũ hoa lệch đầu thềm cao
xuống chiếc” tiếp đón sứ giả, nàng khóc
(nàng bây giờ là cô tiên Thái Chân ở Bồng lai mãi mãi không
chịu dứt nợ trần!):
Phong xuy tiên duệ phiêu phiêu cử
Do tự Nghê Thường vũ y vũ
Ngọc dung tịch mịch lệ lan can
Lê hoa nhất chi xuân đới vũ
Phớt tay áo bay màu ngọn gió
Giống
Nghê Thường khúc múa năm xưa
Lệ dàn
mặt ngọc lưa thưa
Cành lê hoa
trĩu hạt mưa xuân đầm!
Còn nói gì được nữa? Ta chợt quên hết, quên hết mọi
tính toán thiệt hơn “nếu…nếu” của trần gian
bụi bặm:
Cõi
trần ngoảnh lại mà hay
Trường
An chẳng thấy, thấy đầy
bụi nhơ!
Bất kiến Trường An kiến vụ trần!
Trần
gian thì không thiếu gì chốn:
… Chốn hai miệng đinh ninh một
lúc
Chốn vầng trăng vằng vặc
giữa trời
Chốn nào chốn nọ chốn nơi
Tầm sương sái diện chốn nơi
nào là
Và
vì thế, vẫn phải cứ hỏi đi hỏi lại
như Bùi Giáng:
Trần gian du hý chốn nào
là nơi?
Bởi
chốn phải là nơi! Xin hãy đọc xuống
hàng chậm chậm:
Trần gian du hý
Chốn
Nào
Là
Nơi
để thấy chút nũng nịu hoang mang trong lời hờn
trách:
Nhìn em thấy núi thấy non
Mất em còn thấy núi non nỗi nào
… Nhớ em
nhớ suốt mây trời
Suốt trăng vĩnh viễn suốt nơi
nào là
… Tới nơi chốn? tới
nơi nào
Chốn nào chỗ nọ bước vào
nơi kia
Nơi nào?
Tôi từ thương đất thương
trời
Tình yêu dẫn dắt về nơi tôi về
Chốn nào?
Chốn nào cỏ mọc tháng ba
Liên tồn xây dựng kim
thoa từ đầu
Chốn nào ở kín nơi đâu
Âm thanh phơi mở xiết bao nhịp
mùa
Nhịp
mùa ẩn kín khi chỉ còn “nghe mùa xuân không đổ lục
bên hường”, khi chỉ thấy “màu con mắt bên màu xuân
xiêu đổ”:
Mùa xuân lại với chim về đã mỏi
Với cá về mây nước cũng lang thang
Nhịp
mùa phơi mở khi ta cùng nhau “mở cõi ra chơi”:
Mai sau còn chốn còn nơi
EM về chễm chệ trên Ngôi thượng
thừa
Hẹn
cùng nhau nhé:
Mai sau hẹn với ban đầu
Chờ nhau ngõ khác ngó màu Nguyên Xuân…
(Doanh nhân Sài Gòn Cuối tháng, Xuân
Kỷ Sửu, 01.2009)